Przejęcie władzy nad Śląskiem przez Habsburgów

           Datą, która bez wątpienia miała znaczenia nie tylko dla Śląska, ale również dla Habsburgów był 29 sierpnia 1526 roku. Wówczas król czeski i węgierski – Ludwik Jagiellończyk zginął w bitwie pod Mohaczem. Śmierć Jagiellona otworzyła drogę Habsburgom do przejęcia Czech i Węgier. Wykorzystali w tym celu zapisy układu wiedeńskiego z 1515 roku pomiędzy cesarzem Maksymilianem I a czesko-węgierskimi i polskimi Jagiellonami.

Śmierć Jagiellończyka przekreśliła plany stworzenia imperium Jagiellonów

Pretensje do tronu czesko-węgierskiego zgłosił w 1526 roku Ferdynand Habsburg. Jego władzę zaakceptowały stany czeskie, jednak odmawiały uznania, iż umowy i związki dynastyczne z Jagiellonami dały mu prawo do dziedziczenia korony Królestwa Czeskiego. Żądały wówczas, aby formalną podstawą objęcie przez niego tronu stał się akt wyboru Ferdynanda na króla przez zgromadzenie stanowe. Uznając warunki stanów czeskich, Ferdynand Habsburg został w wyniku elekcji z 23 października 1526 wybrany na Króla Czech.

Zgoła inaczej do sprawy podeszły jednak książęta i stany śląskie. Powołując się na Złotą Bullę Karola IV 1356 roku, w której potwierdzał on przywilej o następstwie tronu z 1348 roku, stany śląskie uznały, że elekcja była sprzeczna ze sformułowanymi w tych aktach prawnych zasadami wyboru króla czeskiego. Zawierały one gwarancję, że po wygaśnięciu panującej dynastii królewskiej, stany czeskie będą mieć prawo wolnego wyboru nowego władcy, jednakże pod warunkiem, iż dokonają tego wspólnie z pozostałymi stanami krajów Królestwa Czeskiego. Sytuacja ta spowodowała, że stany śląskie i książęta śląscy pominięcie swych praw do udziału w decydowaniu o wyborze nowego władcy w 1526 roku uznały za naruszenie ich przywilejów krajowych ze strony Czech oraz kontynuację polityki degradowania ich statusu politycznego do rangi kraju wasalnego wobec stanów czeskich.

Mimo zaistniałej sytuacji, obradujące stany śląskie w Głubczycach w grudniu 1526 roku uznały Ferdynanda Habsburga za króla czeskiego i najwyższego księcia śląskiego, jednakże podkreślały, że wybór został dokonany z ich własnej woli oraz pod warunkiem zatwierdzenia przez nowego króla śląskich przywilejów krajowych i nieuznawanie roszczeń stanów czeskich do zajmowania nadrzędnego stanowiska wobec stanów śląskich. W celu  dalszego zaakcentowania swej niezależności, stany i książęta śląskie zadeklarowały również, że uznają Ferdynanda Habsburga za króla na podstawie jego prawa do dziedziczenia korony czeskiej, co miało wynikać z małżeństwa z Anną Jagiellonką, siostrą zmarłego króla Ludwika Jagiellończyka.

W styczniu 1527 roku poselstwo śląskie i stanów śląskich - w skład którego wchodzili między innymi: biskup wrocławski Jakob von Salza, książę legnicki Fryderyka II czy margraf Jerzy – książę Karniowa - wzięło udział w Wiedniu w koronacji Ferdynanda Habsburga i przedłożeniu mu spisanych na sejmie głubczyckim postulatów. Koronacja Ferdynanda Habsburga miała miejsce 24 lutego 1527 roku w Pradze. Wiosną króla wraz z małżonką odbyli podróż do czeskich krajów celem odebrania przysięgi lennej od tamtejszych stanów. 1 maja Ferdynand Habsburg dotarł do Wrocławia, gdzie 11 maja mieszczaństwo, rada Wrocławia

Skuteczna polityka dynastyczna Habsburgów zaowocowała dominacją w Europie (tereny pod panowaniem Habsburgów w 1547r.)

oraz książęta i stany śląskie (z wyjątkiem stanów księstwa świdnicko-jaworskiego, które na mocy przywileju składały hołd na terenie swego księstwa) złożyły hołd królowi czeskiemu. Stany księstwa świdnicko-jaworskiego hołd złożyły 20 maja. Tym samym wypełnił się układ wiedeński, na mocy którego Habsburgowie przejęli tron czeski oraz zwierzchnictwo nad Śląskiem. Zwierzchnictwo, które zostało zachwiane pokojem berlińskim z 28 lipca 1742 roku, na mocy którego Habsburgowie tracili władzę nad prawie całym Śląskiem.

Artykuł przygotowany w oparciu o następujące opracowania:

Historia Śląska, pod red. Marka Czaplińskiego, Elżbiety Kaszuba, Gabriela Wąsa,

Rościsława Żerelika, Wrocław 2002;

Felczak Wacław, Historia Węgier, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966;

Markiewicz Mariusz, Historia Polski 1492-1795, Kraków 2004.

Wereszycki Henryk, Historia Austrii, Warszawa 1972;

Wójcik Zbigniew, Historia Powszechna XVI – XVII wiek, Warszawa 2002.

Tomasz Sanecki